Aktualności

Nastroje przedsiębiorców w sektorze handlu

Miesięczny Indeks Koniunktury (MIK), mierzący nastroje przedsiębiorców w Polsce pokazał, że w badaniu majowym przeważają negatywne nastroje wśród firm handlowych. Majowa wartość MIK dla sektora handlu jest niższa o 0,4 pkt. m/m i wynosi 91,7 pkt. (poziom neutralny to 100 pkt.). Według badania PIE i BGK, obecna wartość MIK dla sektora handlu jest niższa aż o 16,5 pkt. w porównaniu z ubiegłorocznym majowym odczytem (108,2 pkt.), oznaczającym pozytywną ocenę koniunktury w sektorze handlu. Na obecnie negatywne nastroje przedsiębiorców z sektora handlu wpływają przede wszystkim spadki wartości sprzedaży i liczby nowych zamówień. W pozostałych komponentach (zatrudnienie, wynagrodzenia i płynność finansowa) przeważają pozytywne oceny przedsiębiorców.

W badaniu majowym 19 proc. firm handlowych zadeklarowało wzrost wartości sprzedaży, ale aż 39 proc. jej spadek. Nastąpił także spadek liczby nowych zamówień, na co wskazało 32 proc. firm handlowych, a na wzrost tylko 13 proc. przedsiębiorstw. Przedstawione procesy to skutek inflacji i słabnącej skłonności konsumentów do zakupów oraz utrzymującej się niepewności sytuacji gospodarczej, wynikającej m. in. z trwającej wojny w Ukrainie. Mimo to, aż 86 proc. firm handlowych deklaruje, że nie planuje zmian w zatrudnieniu w ciągu najbliższych trzech miesięcy, 8 proc. zamierza zwiększyć zatrudnienie, a tylko 6 proc. rozważa zwolnienia pracowników. Ponadto, aż 89 proc. firm handlowych deklaruje, że utrzyma dotychczasowy poziom wynagrodzeń, a 8 proc. przewiduje nawet podwyżki dla pracowników.

Pozytywnie prezentuje się płynność finansowa firm handlowych. W badaniu majowym 69 proc. przedstawicieli przedsiębiorstw handlowych deklaruje, że ma środki finansowe wystarczające na funkcjonowanie ponad trzy miesiące, podczas gdy w kwietniu było to tylko 50 proc. Zdaniem 27 proc. firm handlowych, posiadane przez nich środki finansowe, wystarczą na 2-3 miesiące. Tylko 4 proc. firm handlowych ocenia swoją sytuację jako niedostateczną by funkcjonować nawet przez jeden miesiąc. Mimo relatywnie dobrej sytuacji finansowej, aż 72 proc. firm handlowych nie poniosło wydatków na inwestycje w aktywa materialne i niematerialne w ostatnich trzech miesiącach, przy czym 58 proc. uznało, że nie miało takiej potrzeby, a 14 proc. bo możliwości finansowe przedsiębiorstwa na to nie pozwoliły.

Firmy handlowe skarżą się przede wszystkim na niestabilność sytuacji gospodarczej, która utrudnia zarówno bieżące funkcjonowanie, jak i planowanie przyszłości firmy (wykres 1). Niepewność jest wciąż największą barierą funkcjonowania przedsiębiorstwa (74 proc. wskazań). Na drugim miejscu są rosnące koszty pracownicze (68 proc.), a na trzecim ceny energii (67 proc.). Warto podkreślić, że na wysokie koszty pracownicze, jako istotną barierę funkcjonowania przedsiębiorstwa handlowego, wskazuje znacząco więcej firm (68 proc.) niż na niedostępność pracowników (31 proc.). Zatrudnienie Ukraińców pozwoliło nieco zmniejszyć lukę wynikającą z niedostatecznej liczby pracujących w handlu. Nie zmieniło to jednak potrzeb firm handlowych w zakresie pracowników z określonymi kompetencjami.

Wykres 1. Bariery o dużym i bardzo dużym znaczeniu w działalności firm handlowych (w proc. wskazań).
Źródło: badania PIE i BGK z maja 2023 r.

Duża liczba jednocześnie zachodzących zmian w otoczeniu firm, niepewność sytuacji gospodarczej, postęp technologiczny i konieczność szybkiego kreowania innowacyjnych koncepcji rozwoju biznesu, będą wymagać ciągłego uczenia się, zarówno od zarządzających przedsiębiorstwem handlowym, jak i od pracowników. Potrzebne będą nowe umiejętności przywódcze, by zmobilizować pracowników i zespoły do efektywnego działania w szybko zmieniających się warunkach. Rosnąć też będzie znaczenie zaangażowania pracowników w poprawę efektywności poszczególnych procesów operacyjnych firmy handlowej, w czym pomagać mogą nowe technologie informacyjne i komunikacyjne. Ich zastosowanie w firmach handlowych wymagać będzie nowych cyfrowych kompetencji pracowników. Ponadto, coraz częściej wskazane będzie przejście firmy handlowej na tzw. elastyczne stanowiska pracy, ułatwiające zwinne funkcjonowanie przedsiębiorstwa. Chodzi o szeroki zakres twardych i miękkich kompetencji pracowników, umożliwiających szybką zmianę zakresu wykonywanych przez nich czynności handlowych. Poszerzenie umiejętności zawodowych pracowników i zwiększenie tym samym ich zdolności do realizacji zróżnicowanych zadań, wymagać będzie uruchomienia przez firmy systematycznych szkoleń pracowników. W Polsce to ciągle słaby punkt funkcjonowania firm handlowych, szczególnie małych.

Urszula Kłosiewicz-Górecka
Polski Instytut Ekonomiczny, Sektorowa Rada ds. Kompetencji w Handlu